TAALKWESTIES Aan elkaar of niet aan elkaar? Een lastige taalkwestie: schrijf je een woord aan elkaar of los? Een Taalkwesties helemaal gewijd aan deze lange lastige woorden. Tekst Judith Winterkamp Parttimemedewerker of parttime medewerker? Langetermijnplanning of lange termijnplanning? Ervan uitgaan of er vanuit gaan of er van uit gaan? Hoe zit dat precies? Tja, dit is niet altijd even makkelijk. Wat zijn eigenlijk de regels? De regel is dat woorden die één begrip vormen één woord zijn. Deze woorden schrijf je dus aan elkaar. Dat noemen we samenstellingen. Zoals autoband, zonnebril, chocoladetaart. Je schrijft dus ook langetermijnplanning en brutoloon. Okee, zo moeilijk is het dus niet! Dat klopt, maar er zijn natuurlijk altijd extra regeltjes. We gaan dus nog even verder! Welke woorden schrijf je nog meer aan elkaar? - Woorden met een -s, -e of -en als verbindingsteken schrijf je aan elkaar. Zoals doktersadvies, horlogemaker, boerendochter. - Twee delen van een werkwoord dat je kunt splitsen, schrijf je aan elkaar. Zoals nakijken (zij kijkt na), uitgaan (zij gaat uit) of meenemen (zij neemt mee). - Woorden die gemaakt zijn van er, hier, daar of waar + een voorzetsel schrijf je aan elkaar. Zoals: ervoor, erop, hierna, waardoor, daartegenover. Ah, nu komen we bij de lastige gevallen! Is het dan: er van uit gaan, ervan uitgaan of er vanuit gaan? Juist is: ervan uitgaan. Er hoort bij van en uit hoort bij gaan. Ik geef je een paar voorbeeldzinnen: - Ik ben ervan uitgegaan dat dit klopt. - Ik ga ervan uit dat dit klopt. - Ik vind dat we ervan moeten uitgaan dat dit klopt. Let ook op bij woorden als tekort, tegoed en teveel. Deze woorden schrijf je alleen aan elkaar als je het gebruikt als zelfstandig naamwoord: Er is een teveel aan fruitvliegjes. Maar: Ik heb te veel geld. En: Het tekort op mijn bankrekening wordt steeds groter. Maar: Ik kom nog tien euro te kort. TIP: weet je niet zeker of je teveel of te veel moet schrijven? Kijk dan of je veel kunt vervangen door weinig. Je schrijft tenslotte nooit teweinig! 38 Regels zijn dus regels. Of niet …? Ik heb nu een paar regels op een rij gezet. Maar regels zijn leuk en aardig, ze moeten natuurlijk wel werken; ze moeten de leesbaarheid van je tekst wel verbeteren. Gelukkig houden we daar rekening mee in de Nederlandse taal. Om de lezer een handje te helpen gebruiken we in lastige samengestelde woorden soms een koppelteken (liggend streepje). Gebruik een koppelteken: - bij woorden die onoverzichtelijk worden. Zoals doe-het-zelfwinkel en huis-aan-huisblad. Sommige mensen vinden parttimemedewerker niet lekker lezen. Je mag daarom parttime-medewerker schrijven. Maar doe dat alleen als je echt bang bent dat je lezer over het woord struikelt. - tussen twee klinkers die samen een nieuwe klank vormen. Dit streepje heft de klinkerbotsing op en je kunt het woord beter uitspreken: na-apen, zo-even, re-integreren. - bij letters, cijfers en St. of sint: 55-plusser, X-factor en Sint-Nicolaas. - bij aardrijkskundige namen of woorden die ervan zijn afgeleid: Noord-Frankrijk, Zuid-Hollandse en Nieuw-Zeelander. - in woorden met: ex, pro, non, oud en niet. Zoals ex-partner, oud-leraar, non-profit en niet-roker. Bij anti gebruik je een streepje als het woord erna begint met een hoofdletter. Zoals anti-Amerikaans, maar het is antivries en antiaanbaklaag. Gebruik na anti ook een koppelteken als er een klinkerbotsing ontstaat: anti-inflatiebeleid. LET OP! Voorvoegsels als loco, quasi, vice, privé en semi krijgen weer geen streepje: locoburgemeester, vicepresident en privéterrein. Maar als hier twee klinkers met elkaar botsen, gebruik je weer wel een koppelteken: privé-initiatief en quasi-intellectueel. Groene peperpaté en slapende pitten De basisregel van de Nederlandse spelling is dus dat je samenstellingen aan elkaar schrijft. Bij korte samenstellingen gaat dat meestal goed. Je zult niet snel kook boek schrijven of vul pen. Maar bij langere woorden gaat het nog weleens mis. Zoals hogesnelheidslijn of langeafstandloper. Veel mensen zetten dan onterecht ergens een spatie. Het platform Signalering Onjuist Spatiegebruik (SOS) heeft hier zelfs een speciale website voor opgericht: www.spatiegebruik.nl. Je vindt op deze site ook veel voorbeelden van - soms erg grappige - fouten in samengestelde woorden die Nederlanders maken. SEPTEMBER 2012 MANAGEMENT SUPPORT Pagina 37

Pagina 39

Scoor meer met een e-commerce shop in uw vaktijdschriften. Velen gingen u voor en publiceerden PDF's online.

MSM0912 Lees publicatie 22Home