TAALKWESTIES Daar is een eenvoudig ezelsbruggetje voor: • Kun je u vervangen door uzelf? Dan is het een wederkerend voornaamwoord en eindigt de gebiedende wijs nooit op -dt. • Kun je u niet vervangen door uzelf? Dan is het een onderwerp en eindigt het werkwoord op -t of -dt. Om bij de genoemde voorbeelden te blijven: • In Meld u aan! kun je u zonder problemen vervangen door uzelf: Meld uzelf aan! Dat klinkt misschien niet zo mooi, maar het is wel een normale zin. Daaraan kun je zien dat u hier een wederkerend voornaamwoord is. En dus is meld zonder -dt. • In Meldt u zich op tijd aan! kun je u niet vervangen door uzelf: de zin Meld uzelf zich op tijd aan! klinkt nergens naar. Daaraan kun je zien dat u het onderwerp moet zijn. En dus is meldt hier met -dt. De praktijk Een mooi verhaal, maar hoe weet je in de praktijk nu snel wat je precies moet schrijven? Daarvoor kun je twee werkwijzen kiezen. Ik leg ze uit aan de hand van het volgende voorbeeld: Kleed/Kleedt u snel om! Werkwijze 1: Vervang het werkwoord door een ander wederkerend werkwoord waarvan de stam niet op een -d eindigt. Kies bijvoorbeeld voor zich inschrijven. In het genoemde voorbeeld krijg je dan: Schrijf u snel in! Hier hoor je geen -t achter schrijft en dus schrijf je ook geen -t achter kleed: Kleed u snel om! DE GEBIEDENDE WIJS: Werkwijze 2: 1. Vervang u door uzelf. 2. Klinkt de zin acceptabel? Dan is het werkwoord zonder -dt. 3. Klinkt de zin niet acceptabel? Dan eindigt het werkwoord op -dt. In het voorbeeld wordt de zin na stap 1: Kleed/Kleedt uzelf snel om! Deze zin klinkt acceptabel en dus is kleed zonder -dt: Kleed u snel om! Zou de zin zijn: Kleed u zich snel om!, dan zou dat met uzelf belachelijk klinken: Kleed/Kleedt uzelf zich snel om! Daarom is kleedt in die zin met -dt: Kleedt u zich snel om! Wanneer wat? Eén vraag blijft nog over: wanneer kies je voor Meld u aan! en wanneer voor Meldt u zich aan!? Dat hangt ervan af hoe beleefd je wilt zijn. De gebiedende wijs heeft natuurlijk altijd iets bevelends in zich; Wilt u zich alstublieft aanmelden? klinkt een stuk vriendelijker. Maar de vraag is of je met zo’n vriendelijke zin de lezer echt activeert. Als compromis kun je de constructie met u en zich gebruiken. Bijvoorbeeld: Wilt u onze nieuwsbrief ontvangen? Meldt u zich dan aan op onze website. Deze zin klinkt net iets vriendelijker dan Meld u aan op onze website, maar is toch krachtig genoeg om de lezer tot actie aan te zetten. WANNEER GEBRUIK JE DIE? Je gebruikt de gebiedende wijs vooral om de lezer(s) te stimuleren iets te doen. Daarom zie je hem zo vaak in advertenties en op websites staan. Maar ook in bijvoorbeeld uitnodigingen, verzoekbrieven of adviesteksten kun je de gebiedende wijs goed gebruiken. Daarnaast is de gebiedende wijs heel geschikt als je stapsgewijs een bepaalde werkwijze wilt beschrijven. Vergelijk de volgende teksten maar eens met elkaar: 1. U moet eerst het formulier downloaden op www.formulieren.nl. 2. Daarna moet u het printen en met een zwarte pen invullen. 3. Het is belangrijk dat u alle bewijsstukken, zoals kassabonnen, bijvoegt. 4. Vervolgens moet u het formulier inleveren bij de administratie. 1. Download het formulier op www.formulieren.nl. 2. Print het en vul het in met een zwarte pen. 3. Voeg bij het formulier alle bewijsstukken, zoals kassabonnen. 4. Lever het formulier in bij de administratie. De laatste variant is niet alleen korter, maar ook duidelijker en vriendelijker. Dat komt doordat het woord ‘moeten’ eruit is en de belangrijkste woorden, namelijk de acties vooraan staan. Gebruik bij instructies dus altijd de gebiedende wijs. Maar dan wel zonder -dt natuurlijk! Overigens kent de gebiedende wijs nog een variant, namelijk het hele werkwoord: Vóór 3 oktober aanmelden! Met deze variant zou ik voorzichtig zijn: veel mensen vinden hem onvriendelijker dan Meld u voor 3 oktober aan! Eventueel kun je hem gebruiken in bijvoorbeeld de onderwerpregel van een e-mail aan collega’s. Als je hen al tig keer hebt gewezen op de deadline voor de aanmelding, kan zo’n directe aansporing misschien net het laatste zetje geven. En ook op buttons op websites en nieuwsbrieven werkt Aanmelden of Bestellen prima. Al is het alleen maar omdat je dan niet hoeft te kiezen tussen Meld je aan of Meld u aan. Ben of wees Een heel specifieke variant die de laatste jaren steeds meer op lijkt te komen, is het gebruik van ben in plaats van wees. Zo hoor je steeds vaker Ben nu even stil! in plaats van Wees nu even stil! En dat is niet zo gek, want de ik-vorm van zijn is ben en eerder meldde ik dat de gebiedende wijs gelijk is aan die ik-vorm. Bovendien is het er bij sommige mensen ingestampt dat je nooit wezen mag gebruiken in plaats van zijn. En dus zou je kunnen denken dat ook wees verboden is. Dit is echter een misverstand. Want wees is de enige juiste gebiedende wijs van zijn. Ben even stil! is dus echt niet goed. En ook Bent u even stil! moet zijn: Weest u even stil! Zijn is dus het enige werkwoord waarvan de gebiedende wijs niet gelijk is aan de ikvorm. Maar net als voor alle andere werkwoorden geldt ook hier: gebruik nooit -dt in de gebiedende wijs. Bronnen Jan Renkema; Schrijfwijzer. Sdu Uitgevers, 2005. ISBN: 9012108543 Eric Tiggeler; Vraagbaak Nederlands. Sdu Uitgevers, 2005. ISBN: 9012108551 www.onzetaal.nl www.taaladvies.net < MANAGEMENT SUPPORT JUNI 2012 27 Pagina 34
Pagina 36Scoor meer met een webshop in uw folders. Velen gingen u voor en publiceerden lesboeken online.
MSM0612 Lees publicatie 19Home